Makroiqtisadi bazarlar Bazarların ümumiləşdirilməsi onların hər birinin fəaliyyətinin qanunauyğunluqlarının aşkar edilməsi, o cümlədən: - bazarların hər birində tələb və təklifin formalaşması xüsusiyyətlərinin və onların tarazlığı şərtlərinin tətqiqi; - tələb və təklifin nisbəti əsasında tarazlq qiymətin və tarazlıq həcmin müəyyən edilməsi; - bazarların hər birində tarazlığın dəyişməsinin nəticələrinin təhlili məqsədilə həyata keçirilir. Bazarların ümumiləşdirilməsi dörd makroiqtisadi bazarın seçilməsinə imkan verir: - əmtəə və xidmətlər bazarı; - maliyyə bazarı (maliyyə aktivləri bazarı); - iqtisadi resurslar bazarı; - valyuta bazarı. Ümumiləşdirilmiş əmtəə və xidmətlər bazarı (goods market) iqtisadiyyatda istehsal olunan müxtəlif əmtəələrdən abstraklaşmanı (yayınmanı) və həmin bazarın fəaliyyətində daha vacib qanunauyğunluqların seçilməsini, yəni əmtəə və xidmətlərə olan tələb və təklifin formalaşmasını nəzərdə tutur. Əmtəə və xidmətlərə tələb bütün makroiqtisadi agentlər tərəfindən təqdim edilir, onların təklifini isə firmalar təmin edir. Tələb və təklifin qarşılıqlı münasibəti əmtəə və xidmətlərin tarazlı qiymət səviyyəsini (price level-P) və onların istehsalının tarazlı həcmini (real output-Y) təhlil etməyə imkan verir. Əmtəə və xidmətlər bazarında real aktivlərin (real dəyərlərin) alqı-satqısı baş verdikdən bu bazar həmçinin real bazarı adlandırılır. Maliyyə bazarı (financial assets market) - maliyyə aktivlərinə tələb təqdim edilən və onların təklifi təmin edilən bazardır. Maliyyə bazarı pul bazarından (money market) və qiymətli kağızlar bazarından (bonds market) ibarətdir. Pul bazarı - pul maliyyə aktivləri, qiymətli kağızlar bazarı isə - qeyri-pul maliyyə aktivləri bazarıdır. Pul bazarında alqı-satqı prosesi baş verməsə də, (pulu pul ilə almağın mənasızlığı səbəbindən) makroiqtisadi təhlil üçün pul bazarının fəaliyyətinin qanunauyğunluqlarının, pula tələbin və pulun təklifinin formalaşmasının tədqiqi olduqca vacibdir. Pula olan tələb bütün daxili makroiqtisadi agentlər (ev təsərrüfatları, firmalar və dövlət) tərəfindən təqdim edilir, pulun təklifini isə pulun tədavülündə inhisarçı hüququ olan milli bank təmin edir. Pul bazarının, onun tarazlıq şərtlərinin öyrənilməsi pulun qiyməti kimi çıxış edən tarazlı faiz dərəcəsinin (interest rate-K) və pul kütləsinin tarazlı həcmini müəyyən etməyə və həmçinin pul bazarında tarazlığın dəyişməsinin nəticələrinin və onun əmtəə və xidmətlər bazarında təsirini nəzərdən keçirməyə imkan verir. Pul bazarında əsas vasitəçi kimi pul əmanətlərini qəbul edən və kreditləri verən banklar çıxış edir. Qiymətli kağızlar bazarında səhm və istiqrazların alqı-satqısı baş verir. Səhm - onun sahibinin firmaının mənfəətinin 1 hisssəsini dividend şəkilində almaq və firmanın idarə edilməsində iştirak etmək hüququnu təsdiqləyən müddətsiz (yəni, ödənilmə müddəti olmayan və onu buraxan firmanın fəaliyyət göstərdiyi qədər ömrü olan) qiymətli kağızdır. İstiqraz vərəqəsi- müddətli qiymətli kağızdır (yəni, müəyyən müddətə məsələn, bir ilə, 5 ilə və s. buraxılan), onun alıcısı isə kreditor kimi çıxış edir. İstiqraz vərəqəsi onun sahibinə firmanın fəaliyyətində səhmdar kimi iştirak etmək hüququ verməsə də, lakin istiqraz vərəqəsində göstərilən məbləği və bu məbləğdən müəyyən edilmiş faizi almaq, ödəmə vaxtı gəldikdə isə - istiqrazın nominal dəyərini qaytarmaq hüququ verir. Qiymətli kağızların ilk əvvəl alıcıları - gəlir əldə etmək məqsədi ilə öz əmanətlərini sərf edən ev təsərrüfatlarıdır. Səhmlərin satıcıları (emitentləri) - firmalar, istiqrazların satıcıları isə firmalar və dövlətdir. Firmalar öz investisya xərclərinin maliyyələşdirilməsi və istehsalın həcminin genışləndirilməsi məqsədi ilə səhm və istiqrazları, dövlət isə dövlət büdcəsinin kəsirini maliyyələşdirmək məqsədilə istiqrazları buraxır. İqtisadi resurslar bazarı (resource market) makroiqtisadi modellərdə əmək bazarı ilə (labour market) təmsil olunur. Əmək bazarının fəaliyyətinin qanunauyğunluqları (əməyə olan tələbin və əməyin təklifinin formalaşması) qısamüddətli dövrdə makroiqtisadi prosesləri izah etməyə imkan verir. Əmək bazarını tədqiq edərkən əməyin növlərində, ixtisaslaşdırma səviyyələrində və peşəkar hazırlıqda olan bütün fərqlərdən yayınmaq (abstraklaşdırılmaq) lazımdır. Əməyə olan tələb firmlar tərəfindən təqdim edilir, əməyin təklifini isə ev təsərrüfatları təmin edirlər. Əmək bazarının tarazlığı iqtisadiyyatda əməyin tarazlı kəmiyyətini (L) və əməyin tarazlı qiymətini - əmək haqqı dərəcəsini (W/P) təyin etməyə imkan verir. Əmək bazarında qeyri-tarazlığın təhlili işsizliyin forma və səbəblərini müəyyən etməyə imkan verir. Valyuta bazarı (foreign exchange market) - müxtəlif ölkələrin milli pul vahidlərinin bir-biri ilə mübadiləsini (dolların manatla, funt sterlinqovun avroya və s.) həyata kecirən bazardır. Milli valyutaya tələb müəyyən ölkənin əmtəələrini və qiymətli kağızlarını almaq arzusu olan əcnəbilər tərəfindən təqdim edilir, milli valyutaların təklifini isə ölkənin milli bankı təmin edir. Bir milli valyutanın digərinə mübadiləsi nəticəsində onun qiyməti - valyuta məzənnəsi (e-exchange rate)